De sector Zorg & Welzijn is zeer breed. Er werken 1,6 miljoen mensen met sterk uiteenlopende functies en doelgroepen. “De grote uitdaging is vooral om meer gezondheid en welzijn te organiseren met minder zorgprofessionals,” zegt voorzitter Anneke Westerlaken van de brancheorganisaties ActiZ en BoZ. Meer zij-instromers opleiden en werk anders organiseren, zijn daarbij belangrijke oplossingen.
“De uitdaging speelt door de vergrijzing overal. Dit zorgt voor een grotere zorgvraag én tegelijkertijd meer uitstroom van werknemers. We zien dit niet alleen in de ouderenzorg, maar ook in andere zorgdisciplines. Er is bijvoorbeeld een sterke toename van mensen met een psychische kwetsbaarheid in de geestelijke gezondheidszorg (ggz). Ook wordt er steeds meer een beroep gedaan op de jeugdzorg. Eén op de zeven jongeren maakt gebruik van een vorm van jeugdzorg. Zo zien we toenemende druk op de hele zorgsector. In sommige regio’s is dat zelfs nog sterker. In delen van Brabant en aan de randen van het land zien we bijvoorbeeld langere wachtlijsten. In de grensgebieden vooral, omdat er relatief meer ouderen wonen ten opzichte van jongeren die vaker wegtrekken.”
“Die moeten op meerdere gebieden worden gezocht. Allereerst in het aantrekkelijk maken en houden van het werken in de zorg. Dat zit niet alleen in salarissen, maar ook in het vergroten van zeggenschap over bijvoorbeeld werktijden. Daarnaast is meer zij-instroom van werkenden uit andere sectoren nodig. Maar we moeten maatschappelijk ook echt naar andere oplossingen kijken. Bijvoorbeeld met gesprekken over het creëren van meer onderlinge zorgzaamheid en over wie verantwoordelijk is voor het zorgaanbod. Blijven we daarvoor vooral naar zorgaanbieders en zorgverzekeraars kijken of gaan we dat als samenleving breder oppakken? Samen met MKB-Nederland kijken we hoe het bedrijfsleven een rol kan spelen, bijvoorbeeld vanuit werkgeverschap en hoe bedrijven meer welzijnsfuncties kunnen vervullen. Daarbij kijken we naar het creëren van meer mantelzorg, verminderen van bureaucratie en samen met de creatieve industrie zoeken we nieuwe oplossingen.”
“Blijven we vooral naar zorgaanbieders en zorgverzekeraars kijken of gaan we dat als samenleving breder oppakken?”
Voorzitter Anneke Westerlaken van ActiZ en BoZ over de uitdagingen in Zorg & Welzijn
“Het opleiden en ontwikkelen van zorgprofessionals is natuurlijk een belangrijk taak. De maatschappelijke discussie over zorgzaamheid stimuleren we vanuit ActiZ met de campagne ‘Praat vandaag over morgen’ om het gesprek te voeren over ouder worden, in relatie tot wonen, zorg en fit blijven. Er zijn uiteenlopende initiatieven om meer zij-instromers aan te trekken en op te leiden, ook gericht op statushouders. Een mooi voorbeeld is Opstap in Friesland en Drenthe, waarbij mensen al tijdens hun opleiding een vaste baan krijgen. Verder zijn er mooie initiatieven voor jonge ouders, waarvoor de werktijden vooral beter moeten aansluiten op de schooltijden van hun kinderen. Daarvoor kun je werk soms net iets anders organiseren. Het werken met bekwaamheidscertificaten is ook heel waardevol. We moeten toch minder denken vanuit diploma’s en meer vanuit bekwaamheid die werkenden bevoegd maakt. Verder zijn er mooie initiatieven om mensen met een zogenoemde ‘afstand tot de arbeidsmarkt’ op te leiden. Grote zorgwerkgevers, zoals Pieter van Foreest, zijn daar bijvoorbeeld heel actief mee bezig, samen met publieke en private partners.”
“Heel belangrijk, omdat we zo samen nieuwe oplossingen kunnen creëren. Bijvoorbeeld voor het (verder) opleiden van zorgprofessionals, maar ook om werkgevers te betrekken bij het creëren van mantelzorgverlof. Niemand kan deze uitdaging alleen aan. Re-integratiebedrijven kunnen helpen om mensen die nu nog niet werken – maar dat wel kunnen – voor te bereiden op deze stap. Opleiders hebben natuurlijk een belangrijke rol en de uitzendbranche heeft een belangrijke opstapfunctie. Hun rol kan nog belangrijker worden als het aantal zzp’ers in de zorg wordt teruggedrongen. Een deel van de banen moet toch altijd enigszins flexibel blijven om schommelingen in vraag en aanbod op te vangen.”
“We moeten toch minder denken vanuit diploma’s en meer vanuit bekwaamheid die werkenden bevoegd maakt”
Anneke Westerlaken
“Zeker. Vooral om bureaucratische drempels weg te nemen en de benodigde samenwerking te stimuleren. Helaas zie ik daar nog weinig over in het huidige regeerakkoord van het kabinet. Door goede samenwerking kunnen meer mensen die nu nog ‘langs de kant staan’ aan het werk. Zij moeten die stap wel veilig kunnen zetten vanuit beschut werk of een uitkering. Anders houden ze eerder vast aan hun bekende situatie dan dat ze kiezen voor ‘onduidelijk nieuw geluk’. Mensen die gaan werken, krijgen meer regie en bestaanszekerheid. Ze zorgen voor nieuwe instroom op de arbeidsmarkt en volgens de statistieken hebben ze zelf minder snel zorg nodig. Dat is dus een enorme vooruitgang.”
“Dat kan zeker een deel van de oplossing zijn, maar je moet per situatie goed kijken wat nodig en mogelijk is. Werkgevers hebben soms hulp nodig om daarin goede keuzes te maken. Want het kan zeker waardevol zijn om nieuwe functies te creëren waardoor meer mensen kunnen bijdragen als zorgprofessional. Bijvoorbeeld door ondersteunende taken uit te voeren. Maar soms vinden mensen het werk in de zorg aantrekkelijker als het een breder takenpakket is. Dat moet per situatie en organisatie dus goed bekeken worden.”
Anneke Westerlaken is voorzitter van ActiZ, de branchevereniging van circa 400 zorgorganisaties in de ouderenzorg. Daarnaast is zij voorzitter van de vereniging Brancheorganisaties Zorg (BoZ), waarin ActiZ, de GGZ en brancheorganisaties NFU, NVZ en VGN samenwerken voor de belangenbehartiging van de zorg in de volle breedte. Tevens is zij hoofdbestuurder van MKB-Nederland, waarvoor zij ook in de SER (Sociaal-Economische Raad) zit.
